Tarlasında endüstriyel kenevir yetiştirmek isteyen bir çiftçinin karar vermesi gereken ilk şeylerden biri, hangi tür kenevir yetiştireceğidir. Hangi amaç için kenevir yetiştirileceğinin belirlenmesi çok önemlidir. Her bir türün tarımı için farklı tohum çeşidi, farklı ekipmanlar ve teknikleri kullanmak gerekir. Ayrıca farklı miktarlarda toprak, işçilik, yabancı ot ve zararlı kontrolü bilinmesi gerekenler arasındadır.

Endüstriyel kenevir türlerini üç ana başlıkta toplayabiliriz:

• Lif üretimi için

• Tahıl / Tohum üretimi için

• CBD üretimi için

Şu anda dünyada en çok tercih edilen endüstriyel kenevir türü, CBD üretimi için olan çeşitlerdir. Neden mi? Çünkü CBD ürünleri özellikle son birkaç yılda en popüler sağlık trendlerinden biri olmuştur ve hızla gelişen CBD endüstrisinin 2022 yılına kadar 22 milyar dolar değerinde olacağı öngörülmektedir.

Türkiye’de maalesef CBD ve yan ürünlerinin üretimi konusunda henüz bir adım atılmış değil. Özel izinler alınarak daha önceden tespit edilmiş illerimizde yerli tohum kullanmak şartı ile endüstriyel kenevir üretebilirsiniz fakat CBD yağı çıkarmanız ve satmanız yasaktır.

Diğer yandan endüstriyel kenevir birçok kategoride binlerce kullanım alanına sahip olduğu için, CBD dışında Tahıl/tohum ve Lif üretimi için de dünyada çok büyük miktarlarda tarımı yapılmaktadır. Şimdi her kenevir çiftçisinin bilmesi gereken genel kenevir morfolojisinden bahsedelim ve endüstriyel kenevir türlerini daha detaylı inceleyelim.

Genel endüstriyel kenevir morfolojisi

• Kenevir, iki kotiledon yaprağına sahip dikotiledon bir bitkidir.

• Kenevir, iki evcikli (dioecious/dioik) bir bitkidir. Erkek ve dişi çiçekler ayrı bitkilerde bulunur. Ancak tek evcikli (monecious/monoik) formlarına da rastlanmaktadır.

• Erkeklerin dişi bitkilere oranı tipik olarak 1:1'dir.

• Kenevir rüzgar ile tozlaşır. Tozlaşma tipik olarak hava koşullarına ve homojenliğine bağlı olarak 2-3 hafta sürer.

• Sadece erkek kenevir bitkiler polen üretir.

• Erkek bitkiler polenlerini tamamen döktükten sonra yaşlanır ve ölürler.

• Kenevirin diğer tüm ekili ürünlerden daha fazla polen üretebileceği söylenir. Kenevir poleni 15 km. kadar seyahat edebilir.

• Erkek bitkiler, bitkinin düğümlerinde görülen staminat ile çiçeklenme belirtileri gösteren ilk bitkilerdir.

• Çiçeklenme tipik olarak ekimden 4-6 hafta sonra başlar.

• Dişi bitkiler genellikle erkeklerden 5-14 gün sonra tanımlanabilir.

Lif üretimi için endüstriyel kenevir

Bu bitkiler çok incedir ve 3 - 5.5 metre boyundadır. Çok uzun yıllardır lif için yetiştirilen bu çeşitler, kağıt, kumaş, inşaat ve çeşitli imalat operasyonlarında kullanılmak üzere büyük potansiyele sahiptir.

• Ekim zamanı: Mayıs - Haziran başı

• Dikim yöntemi: Tahıl matkabı veya yayın ekme makinesi

• Ekim oranı: 20 - 30 kg / dönüm

• Hasat zamanı: Tozlaşma sırasında ve genellikle ekimden 45-70 gün sonra; Temmuz ortasından Ağustos başına

• Hasat yöntemi: Biçme makinesi (orak veya disk biçme makinesi) ve saman balya makinesi (yuvarlak veya büyük kare)

• Hasat sonrası taşıma: %15 neme kadar kurumaya bırakılır ve sonra balyalanır

• Diğer: Bazı çeşitler tohum için de hasat edilebilir, ancak özel hasat ekipmanı gerekli olabilir

Tahıl / Tohum üretimi için endüstriyel kenevir

Bu bitkiler ince ve yaklaşık 1.5 - 2 metre boyundadır. Besin değeri ve protein içeriği yüksek yağlı tohum taneleri üretir. Kenevir tohumları, var olan en besleyici gıdalardan biridir. Bu tohumlar son derece hassas olduğu için hasadı, işlenmesi ve taşınması dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Ayrıca mümkün olan en yüksek kaliteyi sağlamak için depolama da çok önemlidir.

• Ekim zamanı: Mayıs ortasından haziran ortasına kadar.

• Dikim yöntemi: Tahıl matkabı, yayın ekme makinesi veya mısır ekici

• Ekim oranı: 10 - 15 kg / dönüm

• Hasat zamanı: Ekimden genellikle 100-120 gün sonra; Eylül veya Ekim ortasında

• Hasat yöntemi: Düzenli birleştirme

• Hasat sonrası taşıma: Tahıl ambarına depolanmadan önce temizlenir ve hava ile kurutulur

• Diğer: Bazı çeşitler birleştirildikten sonra lif için de hasat edilebilir.

CBD üretimi için endüstriyel kenevir

Kanabinoid açısından zengin bu bitkiler, birçok potansiyel sağlık uygulamasına sahip olan CBD (Kanabidiol) için yetiştirilir ve hasat edilir. 2 - 4 metre yüksekliğe ulaşabilir ve yapısal olarak çok gürdür.

Bitkiyi yetiştirirken en yüksek CBD seviyelerine ulaşmak ve THC seviyelerini %0.3’ün altında tutmak belirli bir ustalık düzeyi gerektirir. Erkek bitkiler CBD seviyelerini düşürüp tohum seviyelerini artıracağı için, üretiminde tipik olarak sadece dişi bitki tercih edilir.

• Dikim zamanı: Fideler, haziran ortasına kadar arazide ekilebilir. Sera sistemlerinde ise yıl boyunca ekilebilir.

• Dikim yöntemi: Fideler elle veya transplanter ile dikilebilir.

• Dikim oranı: 800 - 1.500 bitki / dönüm, 1.2 - 1.8 metre aralıklarla

• Hasat zamanı: Tarlada Eylül ortasından Ekim ortasına kadar olgunluğa yakın yetiştirilen dişi bitkiler hasat edilir. Sera ortamında hasat zamanları değişebilir.

• Hasat yöntemi: Bitkiler elle kesilir ve tarladan çıkarılır.

• Hasat sonrası taşıma: Kurutma kulübelerinde veya depoda özelliklerine göre kurutulur. Kuruduktan sonra, çiçekler ve bazı yaprak malzemeleri saplardan çıkarılır, paketlenir ve yağ ekstraksiyonu için işlenir.

• Diğer: Sadece dişi bitkiler kullanılır; erkek bitkiler belirlendikten sonra yok edilir.

Türkiye’nin yerli endüstriyel kenevir tohumlar: Narlı ve Vezir

Türkiye'de endüstriyel kenevir üretiminin yaygınlaştırılması ve sanayi sektörünün kenevir ham madde tedarikinin yerli üretimden karşılanması politikasına istinaden 11.01.2019 tarihinde gerçekleştirilen toplantı sonucunda, Vezir ve Narlı isimli yerli ve milli kenevir çeşit adaylarımızın tescil süreçleri ve tohum çoğaltım işlemleri tamamlanıncaya kadar, yerli Narlısaray popülasyonundan tohum çoğaltımının yapılması kararlaştırılmıştı.

Yerli tohumlarımız Vezir ve Narlı

Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğüne sunulan "vezir" ve "narlı", yapılacak araştırmaların ardından tescil edilirse, Türkiye’nin ilk yerli kenevir tohumları olma statüsüne erişecekler. Ancak, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün 5 yıllık çalışması sonucunda geliştirilen tohumların tescil süreçleri ile ilgili olarak, alınan son kararlar üzerinden bir hayli vakit geçse de henüz güncel bir açıklama yok. Ayrıca yerli tohumlarımızın hangi tür endüstriyel kenevir kategorisinde yer alacağı ve kanabinoid içerikleri de belli değil.

Dünyanın birçok ülkesi, milyarlarca dolarlık piyasa kapasitesine sahip endüstriyel keneviri işleyip, CBD dahil yan ürünleri global pazarda satarken, Türkiye'nin bu çok önemli ekonomik konuda geç kalması gerçekten çok üzücü. Umarız ülkemiz, hızla gelişen ve yükselen endüstriyel kenevir sektöründen payını almak üzere atılması gereken adımları bir an önce atar ve öncü ülkelerin yanında yerini alır.